Oude man op zijn moestuin

Boerderij, Almkerk, 11 juni 2007

Een oude man op zijn moestuin. Ietwat stram maar zelfverzekerd loopt hij over een smal pad tussen de gewassen. Het is niet moeilijk je voor te stellen dat hij deze gang al vaak gemaakt heeft. In zijn bewegingen is geen seconde van innerlijk overleg zichtbaar. Hij loopt, lijkt niet te stoppen, bijna als een pop op batterijen.

Oude mensen vragen minder, weten meer. Heel jonge kinderen vragen veel, maar pubers lijken daar al mee op te houden.

Als weten of denken te weten het vragen stopt, dan zou het kunnen dat het daardoor komt dat ik veel bevreemde blikken oogst met mijn vragen. (Om het mezelf gemakkelijk te maken, ga ik er vanuit dat het niet ligt aan de vragen die ik stel.)

Mijn angst

Bergen op Zoom. Honderd meter verderop staat op een groot billboard te lezen:
'Wonen op stand in de Markiezaten', (9 december 2012)

De mensen te hoop gelopen
massa zonder denkvermogen
om ze in bedwang te houden
is inzet nodig doorheen het land
van duizenden politiemensen.

Nu stichten ze brand,
straks stemmen ze.

Sneeuw

Waarom vrouwenogen

anders kijken

dan die van mannen

zal mij wel een raadsel blijven.

In haar ogen kijken

en bezwijken

is zo gemakkelijk als

één seconde remmen in de sneeuw.

Noord-Brabant is Holland niet

Brugge, 24 juli 2011

Vlamingen zeggen van Hollanders dat ze luidruchtig zijn.
    'Als er op uwen camping Hollanders zijn, dan wette gij da, ge hoort ze boven alles uit', sprak in het stille universiteitsgebouw aan de Roodestraat de Antwerpenaar. De man ging op in zijn betoog, zodat hij niet merkte dat ik achter hem was komen staan. Zijn Vlaamse publiek lachte om de situatie. De Antwerpenaar deed nog even voort:
    'Hier in 't Stad ook zenne, het stikt ervan, van d' Ollanders. Ze lopen met hun zatte kop over de Meir en over de Groenplaats en maar schreeuwen lijk kweenie wa.'
     Ik hoorde deze reden voor het gegeven dat ik steeds zo moeizaam aansluiting vond bij mijn Vlaamse medestudenten aan. Onderwijl kreeg de Antwerpenaar waarschijnlijk door dat zijn publiek lachte om iets dat zich achter hem bevond. Hij draaide zich om en ik kreeg een fenomenologische vertoning te zien. Tot in detail kon ik bestuderen welke fasen van ontreddering en spoedig herstel een betrapt kwaadspreker doormaakt.
     's Mans gezeik hield evenwel niet definitief op. Het hoorcollege ging die avond over Sartre's 'pour-soi', waarvan een mens zich bewust wordt als hij bijvoorbeeld in de gang van een hotel op zijn knieën zittend door een sleutelgat loerend wordt betrapt (voorbeeld van Sartre zelf). Tijdens de korte onderbreking maakte ik gebruik van het toilet en daar kwam de Antwerpse volkenkundige voor de pisbak naast de mijne staan.
     'Ah ja, ge moet toch wat kunnen zeggen over elkaar he', zei hij.
     'Zeker', antwoordde ik, 'En de nuance zoeken is een mooie uitdaging voor filosofiestudenten zoals wij'.

In de bus van de Gentse feesten naar de camping schreeuwde een zatte Vlaming dat alle Hollanders hypocriet zijn. Geen idee wat hem tot deze antropologische beschouwing gedreven had. Een andere, eveneens beschonken, Vlaming schreeuwde zo mogelijk nog luider:
    'Ik schijt op alle Hollanders'. Zijn landgenoten lachten bulderend en ik was blij dat ik geen Hollander ben, maar dat hield ik stil.

Te voet

Basel bij nacht, 4 oktober 2010

Stemmen, stemmen, stemmen,
mensen in de straat,
ineens in beeld
en weer verdwenen.
Alleen hun stemmen
klinken na.
Zij zijn als spoken,
want niemand kijkt.

           ---

Hoe anders is de nacht,
de stille straten.
Al passeert er nu
en dan een auto,
koplampen als zoekende blikken,
de stilte wordt er niet door onderbroken.
Bobbelige, platgelopen sneeuw
ligt blinkend als een koude spiegel
onder oranje straatlantaarns.

           ---

Ik heb teveel gedronken
voor de auto en te voet
is het een klein half uur.
Vlak bij huis zie ik een man,
zijn fiets staat op de standaard
naast hem. Hij plast tegen een heg.
Hij kijkt wel, zij het eerst
betrapt en daarna angstig.

Mini en manie

Muis, gevonden bij benzinestation De Meeuw te Bergen op Zoom
Foto: Nathalie van der Mooren, 31 oktober 2012

Ik verwonder mij erover dat een veldmuis, zo miniklein als ze is, niet alleen hersentjes, niertjes, een darmstelseltje, een levertje, ja alles in het miniklein heeft wat ik in het groot ook heb, maar dat - als zij een minikleine veldmuismevrouw is - zij ook nog eens een baarmoedertje draagt waar iniminikleine baby's in groeien die zij baart en die - en dat is wel het allergrootste kleine wonder - kunnen nog melk uit hun minikleine moeder drinken ook.

    'Ach, wat noem je klein', relativeerde Andromeda vaag.
    'Nou', weerlegde Blaise blij: 'Dat is tweeledig. Aan de ene kant - daar wijs jij op, oh grote nevel - zijn wij mensen op kosmische schaal inderdaad zelf ook nietig klein. Maar bekijk het eens van deze kant: die muisjes beseffen niet hoe klein ze zijn, wij wel en is dat niet groot(s)?'
    De verheven Andromeda antwoordde loom:
    'Nou, mega.'

In zijn 'Pensées' noemt Blaise Pascal (groot wis- en natuurkundige, filosoof en later pleitbezorger van het christendom, 1623 - 1662) de mens een 'roseau pensant' ofwel een denkend riet, precies vanwege de reden waarmee ik mij in dit stukje vermaak.

Niqaab

Gypsy woman, Patrás, 26 september 2010

Bij ons in huis lopen twee katten rond. Een slimme poes en een dommige kater. Allebei zijn ze aan komen lopen. We hebben ze gastvrij in ons gezin opgenomen op voorwaarde dat ze er hun voortplantingscapaciteiten voor zouden inleveren. Dat hebben ze gedaan, maar toch blijft hun gedrag seksueel interpreteerbaar. Als je onze poes Lobbeke kroelt, draait ze na twee aaitjes over haar bolleke steevast haar achterste naar je toe. Ze wil dan dat je haar net boven haar staart op haar rug krabbelt of, als we Midas Dekkers moeten geloven, zou ze het nog liever hebben, als je haar gatje likken zou. Helaas stellen we haar daarin met ijzeren onverzettelijkheid teleur. Ter vervanging vindt ze dommige Dirk, onze kater. In halve cirkels draait ze eerst met haar zijkant en daarna met geheven staart met haar achterzijde langs zijn neus. Hij ondergaat de eerste en soms de tweede draai met een kop waarop te lezen staat dat het hem niet onwelgevallig is, maar dat ie wel wat anders aan zijn hoofd heeft. Bij de derde passage van het lekkere kontje of misschien de vierde, reageert hij. En Lobbeke geniet. Ze stopt met kronkelen en laat zich vol over haar anus likken. Dirk slobbert eventjes en dan worden kennelijk zijn restikels (restanten van testikels) geprikkeld, want hij doet een poging Lobbeke te bestijgen. Typisch mannelijk gedrag, hoewel voor een gecastreerde kater nogal vruchteloos.

Ach, aan hem ligt het niet, hij kan er niets aan doen. Dat weten ook de vrouwen in een Utrechtse moskee, die “ervoor hebben gekozen een niqaab te dragen” (alleen je ogen zijn nog zichtbaar voor de buitenwereld). Ze vertellen in deel 1 van de driedelige documentaire Lipstick Moslims dat “geleerden hebben gezegd, dat de schoonheid van de vrouw zich bevindt bij het gezicht en als de vrouw verleidingen – bijna – veroorzaakt dan is het beter haar gezicht te bedekken”. Nu wil ik eventueel glorende mannelijke hoop graag in de kiem smoren: al hun vrouwelijke vormen bedekken ze, dus niet alleen hun gezicht. 

Lobbeke heeft een andere aanpak. Ze laat zich op de grond vallen en ze steekt haar anders zo poezelige voorpootjes als tweeëneenhalf keer zo breed geworden klauwen in de lucht. Zolang Dirk niet opgeeft, krijst, gilt, gromt, grauwt en blaast ze en slaat ze hem overal waar ze hem raken kan. Dikke dotten haar vliegen in het rond. 

Misschien kunnen vrouwen beter op een vechtsport gaan dan zich als gevaarlijke goederen in te pakken; ze zijn in de ogen van mannen nu eenmaal verleidelijk en niets dan verleidelijk. Of je moet het allebei doen, zoals 1 december 2012 in dagblad Trouw was te zien: een kickboksende vrouw met een hoofddoekje op.

De genoemde documentaire is gemaakt door Samira El Kandoussi en uitgezonden door de NTR op 25 november 2012. Zolang het duurt is ie te bekijken op: http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1307697 

Thales

De Reuss, voedster van de Rijn

Water, oorsprong, stilstaand, stromend of troebel
Water, helder, meegevend, helend en hard
Water, wassende warmte, verzorgend of wild
Water, langzaam, lekker, verstillend luidruchtig
Water, leven, speels, spiegel en snel
Water, nuttig, nodig, nevel en nat
Water, drenzende druppels, allesdoordringend
Water, dreigend of dragend, opwaartse druk
Water, dodelijk, donker, aarde driekwart
Water, kringetjes, rimpels, golven als reuzen
Water, vertragend, verstikkend, verdampt
Water, verontreinigd, verkwikkend, vilein
Water, vallend, fontein, flexibel en fris
Water, geiser, getijden, afgaand of vloed
Water, heilig, zuiver, zee, zout of zoet
Water, pas, oppervlak, meer, oceaan
Water, plas, rivier, beek, rustig of ruw
Water, aanlokkelijk, afstotelijk, plastieken soep
Water, hagel of sneeuw, groei in de lucht
Water, bewolking, bliksem en donder
Water, een bui, komt eerder dan zon
Water, blust vuur, terug naar de bron

Thales leefde in het Griekse Milete (het huidige westen van Turkije) in de eerste helft van de 6e eeuw v.C. Hij behoort tot de zogenaamde 'natuurfilosofen', die zochten naar het oerbeginsel. Thales dacht dat de oorsprong van alles het water is. De andere elementen waren in het Griekse denken aarde, lucht en vuur.

Sinaasappelsap

Als je, zoals ik, decennialang aan depressie hebt geleden +

na al die zwarte jaren in april 2011 de beslissing hebt genomen om er korte metten mee te maken +

je hebt je daar dan met alle je ter beschikking staande middelen voor ingezet +

als jouw invasie de bezetter dan na anderhalf jaar heeft verdreven +

weggevaagd dan kan het drinken van een glas koude, vers- +  

zelf geperste jus d’orange je zomaar ineens doen overstromen van gevoelens van

                               geluk

Altijd zal zij wonen in dit huis

Estland,  5 mei 2005

Wanneer je het huis passeert

waar zij niet meer woont dan

weet je dat die straat nu

betekenisloos is 

of het moet 

de betekenis zijn

dat zij er woonde

verleden betekenis

omdat verleden 

eigenlijk

in het nu is.

Doorzonkamer

(Foto's: Bart Verboven)

Heb ik dat nou?

Neusse woudreus, 20 oktober 2012

"Hebben" lijkt een relatie aan te geven tussen een subject en een object voorzover het object niet van zichzelf van het subject deel uitmaakt. Wanneer je zegt dat iemand een mooie auto heeft, een 7 voor haar proefwerk Engels of een zak vol zoute drop, oké, dan is deze subject-object-relatie zondermeer duidelijk: auto, cijfer en drop maken niet van zichzelf deel uit van een persoon.

Ingewikkelder wordt het met: een loofboom heeft wortels, een stam, takken en bladeren. Alsof een boom 'iets hebben' kan. Alsof er zoiets is als een boom zonder stam. Men zegt 'ontwortelde boom' tegen een boom die omgevallen is, maar minstens een deel van zijn wortels nog 'heeft'. Is een boomstam nog een boom? Of moet ie zijn takken of zijn wortels nog 'hebben' om in aanmerking te komen voor de naam 'boom'? Een loofboom in de winter noemen we zéker een boom. 'De bomen zijn kaal' zeggen we dan.

Het raadselachtige van de bezitsrelatie tussen subject en object verdiept zich nog wanneer ik nadenk over mijn lichaam. Mijn lichaam? Duidt een bezittelijk voornaamwoord voor het zelfstandig naamwoord 'lichaam' erop dat ik niet mijn lichaam ben? Hoe kan ik een lichaam hebben als ik niet iets anders ben? Als ik op de fiets tegen wind of helling in of op stamp, voel ik mijn benen en ik denk: misschien voel ik mijn benen niet, misschien ben ik ze. Ik voel als benen de zwaarte van het trappen. Zo had ik gisteren geen pijn in mijn rug en rechterschouder, ik leed pijn als rug en schouder. (Hmm, toch klopt hier ook iets niet mee.)

Als ik zo eens teruglees, denk ik: wat een moeilijke gedachten: heb ik dat nou?

Helma

Aan de muur hangt een fotocollage;

echt handwerk nog: schaar- en lijmmontage.

Het hangt in de gang op een plek waar ik best wel vaak langs ga

en bijna nooit dat ik denk: hé, daar hangt het leven van Helma.

Nou, gisteren dan, toen stond ik er stil bij

en wist: hier toont zich een vertelling aan mij.

Zie haar daar staan, aan de hand van haar moeder en die van haar nieuwe oom.

Kijk hoe verlegen zij is naast haar broers en haar zus, met haar ijsje met room,

hoe ze als peutertje parmantig rechtop zit in een te grote leunstoel

en als meiske daar aanleunt tegen haar moeder, meest veilig gevoel.

Ik zie haar daar zitten ook: een stevige vrouw, op plaatjes van later

met haar moedertje oud en broos op een boot of langs het water.

Haar laatste tweeëndertig jaren heb ik meegemaakt

en dat ik nu, op deze vrijdag in de gang word geraakt

wordt veroorzaakt door het plotse besef van gevangen groei

in een lijst, van meisje van zeven tot vrouw in haar bloei.

Kijk haar daar zitten, kort gekapt hoofd fier geheven;

nu ja zeg maar: ik zie het verhaal van haar leven.

Liefdesverklaringen

Wekelijks 'delen' in de Ierse pub in Bergen op Zoom

Ik ben gewoon
wie ik ben
doe gewoon
wat ik doe
deel met jou
wat wij delen.

Als je me dan
gaat vertellen
dat je zoveel
van mij houdt
dat ik zoveel
voor je beteken;

wanneer je me
prijst en vertelt
hoe geweldig je
me vindt,

dan word ik daar
zenuwachtig van.

Ja, ja, ja,
het is oké,
ik ook van jou
denk ik dan.

Ik geef kortom
meer om zijn
doen en
delen
dan
om woorden.

Empirisme

Het was in een allergewoonste doorzonkamer waar hij ontdekte dat hij een zweetvoet had, te weten zijn linker. Kletsnat had hij druipers nagelaten op het foezelige leer van de laars die hij paste, gezeten op de felrode driezitsbank. De verkoper, een meer dan twee meter lange man, ontving aan huis en verkocht behalve schoeisel heel bijzondere zitkussens, die net zo lang rolden tot je erop zat zoals het hoorde.

De laars was een pasmodel, wat maakte dat Iwan in eerste instantie niet geloven wilde dat het natte spoor van hem was. Helaas voor hem schraapte de verkoper er van onder tot boven langsheen met een stevige, lange duimnagel, waardoor duidelijk waarneembaar werd hoe vers het vocht was.

En dan pas zag hij dat zijn sok kletsnat was, net of het empirische voorwaardelijk bestond, dat je iets pas zien kon binnen een voorgegeven kader.

Twee vrouwen

Zij was er al
toen ik nog onderweg
was, wachtte op mij,
werd archetype
van de vrouw
die mij koos
en ik haar.

Zij vormden mij door
niets te zeggen. Zij
keken mij aan,
vertrouwden mij

terwijl ik als een bromvlieg
voor een keukenraam
heen en weer
vloog.

Zij waren niet
glashard.
Zij hadden lief,
zouden ook nog
van mij gehouden hebben
als ik was weggevlogen

in stilte.
Dat is waarom
niemand mij ooit
gevonden heeft,
dood,
op de vensterbank.

Après nous l'interprétation

Bratislava, 9 september 2010

Schrijven
zenden
niet willen
bedoelen voor

de ander
die leest
ontvangt

loslaten
zodra ik
een punt heb gezet
overlaten.

Oefening
Denk niet meevalt. Zijn omstandigheden iets moet zeggen. Zwijgen daad is niet wil doen. Kant blijven staan actie is. Verzet onrecht. Is moeilijk maken onrecht is recht. Had Socrates Politeia Plato vastzit eigenbelang effectbejag verstaat. Kunnen nagaan schetste samen gesprekspartners hypothetische staat zou kunnen zien rechtvaardig onrechtvaardigheid ontstaan. Weet iets onrechtvaardig is. Gedachte impertinent gruwelijk zegt vergassen medemensen slecht is. Mag hopen waar haal vandaan.

Geen touw aan vast te knopen?
Hoe doet u dat dan doorgaans, dat vastknopen, bedoel ik? 

Balkonnen van de macht

Rome, Kapitool, 30 september 2010

Heil wie naar mij luistert.

Ik zing mijn eigen lof,

de lof van de herhaling.

Steeds draag ik een andere jas

en een plastisch aangepast grimas.

(Tronies trek ik aan en leg ik af.)

Overal zie je mij zwaaien

op de balkonnen van de macht.

De mensen, 

zij geloven wat ik zeg;

in kerkelijk Latijn

of in het Bankee-Engels.

Vanonder de hoed eens kardinaals,

beknepen uit bestropte strot van managers,

als doempreek van de dominee,

crisisprofetie van economen:

de oude en de nieuwe clerus.

Op de jaarmarkt het jolijt

van rariteitenkabinet,

op televisie entertainment:

men houdt de afgeleide

aandacht vast.

En ik ben de herhaling,

ik heb het reuze naar mijn zin.

Pieter

Rome, Pantheon, 30 september 2010

Hij stapte uit de coulissen 

of uit een of andere nis, 

recht voor het licht 

dat achter hem 

tegen de muren aanlag,

- muren van klassieke gebouwen -

en vandaar over het plaveisel vloeide.

Hij glimlachte,
boek onder zijn arm geklemd;
hij, de man die had opgegeven.

Ik zag dit alles
vanuit het kille donker
van de poort
met achter mij
mijn zelfbetreden wereld.

Is de SGP een niet-democratische politieke partij?

Een van de oorzaken van mijn periode van afwezigheid was mijn deelname aan een intensief studieprogramma in Ankara en het werk daarna aan een essay. Van het essay moesten we een samenvatting maken in de vorm van een column. Ik dacht: waarom zou ik die niet 's op mijn blog publiceren? Bij deze.

Is the Dutch Reformed Protestant Party SGP non-democratic? 

Does the Dutch Reformed Protestant political party SGP exceed the bounds of separation between church and state when its representatives attempt to realize religious ends using generally accepted or mere religious arguments in the parliamentary debate and to be more precise by trying to realize religious ends as such?

In his The Idea of Public Reason Revisited John Rawls discusses this problem where he calls  the ‘bounds’ the ‘proviso’, and in his terms religious ends can be based largely on ‘sources of not only religious but also secular non-political motives’ which he calls ‘comprehensive doctrines’ so let’s see if Rawls can cast light on the matter.

The SGP reasons that neutral debating doesn’t exist. One cannot enter into the public sphere without bringing along one’s belief and the conceptions based on it. Conversely Rawls is very keen on repulsing comprehensive doctrines from the public political forum.

Using the term ‘public sphere’ the SGP refers to the Dutch historically developed practice of negotiation, formally between church and state and contemporarily between religions, secular philosophies and the state. When a Dutch citizen appeals on the separation between church and state then he doesn’t refer to an accomplished legal fact but to good practice.

In the USA, where Rawls was writing, Jefferson’s ideal of a ‘wall of separation between church and state’ is supplemented over the years by jurisprudence on the subject. As if meant allegorically Rawls writes about an ‘ideal of public reason’. The public political forum has to be sterile from any expression of whatever doctrine.

Officially in the Netherlands comprehensive doctrines exclusively reach the legislative power because citizens – different from the USA – cannot vote for candidates for the other two powers. This seems easier to oversee but that is not the case due to party politics. Citizens choose candidates for Parliament who are listed as members of political parties and once they are chosen they represent their voters as members of that political party, having its own doctrines expressing its ideology, so comprehensive doctrines are present in the composition of the parliament itself.

On the contrary Rawls calls all three political powers the ‘public political forum’ distinguishing it from public sphere. Within the limiting values ‘equality and freedom of all citizens and deliberative reciprocity’ the proviso can permeate deeply into the parliamentary debate but of course has to be respected in the end. Legislation itself has to be performed in terms of public reason. However, thus a wide range is provided for (adherers of) comprehensive doctrines. Due to the fact that citizens give insight in each other’s comprehensive doctrines in deliberation as well as how these doctrines endorse ‘constitutional essentials and matters of basic justice’ these citizens can – in spite of their opposing comprehensive doctrines yet ‘exercise ultimate political power as a collective body’.

In the Netherlands the principle of separation between church and state actually refers to an accomplished fact of institutional separation. There are no bounds of legal separation between church and state which can be exceeded. Well, the SGP does strive for realization of religious ends using religious and common arguments but they are doing so in the traditional political practice of the Netherlands. So in the end the SGP does in Rome as the Romans do.

There is one fly in the ointment though. The SGP does violate a principle if you define democracy the way Rawls does: ‘the execution of ultimate political power by the people as a collective body’. The SGP on the contrary states that ‘ultimate power does not emanate from the people but from God’. If the SGP means this literally then, in the light of Rawls’ idea of public reason, it disqualifies itself as a democratic party.

Geïnteresseerd in het hele essay? 

Reageer dan via 'reacties'. Voeg je e-mailadres toe en je ontvangt het van me.